سمنان یکی از استانهای کمتر شناختهشده ایران است که در میان کویر و کوه جای گرفته و گنجینهای از تاریخ، طبیعت و فرهنگ اصیل ایرانی را در خود جای داده است. این استان با برخورداری از موقعیت راهبردی در مسیر تاریخی جاده ابریشم، تنوع اقلیمی کمنظیر، آثار تاریخی متعدد و فرهنگ بومی زنده، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری هوشمند دارد. اما بالفعل کردن این ظرفیتها، نیازمند برنامهریزی هدفمند، توسعه زیرساختها، بهرهگیری از فناوریهای نوین و رویکردی پایدار در مدیریت گردشگری است.
در حال حاضر، گردشگری در سمنان هرچند روندی رو به رشد دارد، اما هنوز با چالشهایی چون ضعف در زیرساختهای اقامتی، حملونقل، بازاریابی و استفاده ناکافی از فناوری روبهرو است. سمنان در کنار مزایای طبیعی و فرهنگی خود، باید بتواند با استفاده از فناوریهای هوشمند و الگوهای نوین مدیریت، تجربهای متفاوت و بهروز برای گردشگران فراهم آورد؛ تجربهای که ترکیبی از اصالت، آسایش و تعامل باشد. مفهوم «مقصد گردشگری هوشمند» دقیقاً بر چنین تعاملی استوار است؛ یعنی بهکارگیری فناوری برای افزایش کیفیت تجربه گردشگر، بهبود مدیریت مقصد و تضمین پایداری فرهنگی و محیطی.
از منظر طبیعی، سمنان استانی است با تنوع اقلیمی کمنظیر؛ از ارتفاعات سرسبز البرز تا پهنههای آرام و رازآلود کویر مرکزی. این تنوع، بستر مناسبی برای توسعه گردشگری ماجراجویانه، طبیعتگردی، اکوتوریسم و حتی گردشگری سلامت فراهم کرده است. کویرهای سمنان با آسمان پرستاره، سکوت خاص و زیبایی بیانتها، فرصتی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی هستند که به دنبال تجربهای آرام و متفاوتاند. در مقابل، ارتفاعات شمالی استان با جنگلها و آبشارهای کوچک و بزرگ، مقصدی دلپذیر برای گردشگری تابستانی محسوب میشوند. بهرهگیری از فناوریهای نو مانند اپلیکیشنهای راهنمای هوشمند، نقشههای تعاملی و تورهای مجازی میتواند این ظرفیتها را به شکل مؤثرتری معرفی و مدیریت کند.
از نظر فرهنگی، سمنان یکی از خاستگاههای تمدن کهن ایران است. آثار تاریخی فراوان از دوران اشکانی و ساسانی، کاروانسراهای مسیر جاده ابریشم، مساجد، بازارها و بناهای سنتی، روایتگر تاریخ پرفرازونشیب این سرزمیناند. شهرهایی مانند دامغان، شهمیرزاد و مهدیشهر، هرکدام با هویت خاص خود، میتوانند در قالب گردشگری فرهنگی و تاریخی بهخوبی معرفی شوند. همچنین صنایعدستی متنوع چون گلیم، جاجیم و سفال، و آیینهای محلی مانند نواهای بومی و غذاهای سنتی، بخشی از میراث ناملموس سمنان هستند که میتوانند با طراحی رویدادهای فرهنگی و جشنوارههای بومی، نقش پررنگی در جذب گردشگران داشته باشند. بهرهگیری از فناوریهای هوشمند در معرفی و فروش صنایعدستی، نهتنها به رونق اقتصادی هنرمندان محلی کمک میکند بلکه اصالت فرهنگی را نیز حفظ مینماید.
یکی از کلیدیترین موضوعات در توسعه گردشگری سمنان، توجه به «گردشگری پایدار» است. این مفهوم بر حفظ محیط زیست، مشارکت جامعه محلی و مدیریت متوازن منابع تأکید دارد. اگر توسعه گردشگری بدون درنظرگرفتن ظرفیت زیستمحیطی انجام شود، نهتنها منجر به تخریب طبیعت و از بین رفتن هویت بومی خواهد شد بلکه آینده اقتصادی منطقه را نیز تهدید میکند. از اینرو، باید سیاستهای گردشگری سمنان بر محور پایداری تنظیم شود؛ بهویژه در مناطق حساس کویری و زیستگاههای طبیعی که فشار گردشگری میتواند آسیبزا باشد. راهحل این چالش، استفاده از فناوری برای پایش هوشمند محیط، آموزش گردشگران و مدیریت بازدیدکنندگان است.
از سوی دیگر، یکی از نقاط ضعف اساسی گردشگری در سمنان، ضعف در زیرساختهای اقامتی و خدماتی است. در بسیاری از مناطق، امکانات مناسب برای اقامت گردشگران خارجی محدود است. سرمایهگذاری در ساخت اقامتگاههای بومگردی استاندارد، هتلهای کوچک محلی و فضاهای اقامتی هوشمند میتواند این مشکل را برطرف کند. اقامتگاههای بومگردی اگر بهدرستی طراحی و مدیریت شوند، نهتنها تجربهای اصیل به گردشگران ارائه میدهند بلکه فرصت اشتغال و درآمد پایدار را برای جوامع محلی فراهم میسازند.
بازاریابی و معرفی مقصد نیز از دیگر چالشهای اساسی است. بسیاری از گردشگران خارجی، آشنایی چندانی با سمنان ندارند و حتی در نقشههای گردشگری جهانی، این استان کمتر دیده میشود. لازم است رویکردی دادهمحور در بازاریابی گردشگری اتخاذ شود؛ یعنی با تحلیل رفتار گردشگران بالقوه، بازارهای هدف مشخص و متناسب با آنها محتوا تولید شود. حضور فعال در نمایشگاههای بینالمللی، همکاری با توراپراتورهای خارجی و استفاده از رسانههای دیجیتال از جمله اقداماتی است که میتواند تصویر جدیدی از سمنان در ذهن گردشگران جهانی ایجاد کند.
توسعه گردشگری هوشمند بدون آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی ممکن نیست. تربیت راهنمایان گردشگری چندزبانه، آموزش بازاریابی دیجیتال به فعالان محلی و ارتقای دانش مدیریتی مسئولان گردشگری استان از ضروریات است. همچنین، ایجاد ارتباط میان دانشگاهها و بخش گردشگری میتواند زمینهساز نوآوری و استفاده از ایدههای دانشبنیان در این حوزه شود. برای نمونه، دانشجویان رشتههای فناوری اطلاعات و گردشگری میتوانند در طراحی سامانههای هوشمند معرفی جاذبهها، واقعیت افزوده برای بناهای تاریخی یا سیستمهای رزرو بومی نقشآفرین باشند.
در کنار این موارد، ایمنی و امنیت گردشگران نیز عامل تعیینکنندهای در موفقیت گردشگری بینالمللی است. ایجاد زیرساختهای بهداشتی، خدمات امدادی و اطلاعرسانی چندزبانه میتواند اطمینان گردشگران خارجی را افزایش دهد. همچنین، شفافیت در قیمتگذاری، رفتار حرفهای ارائهدهندگان خدمات و رعایت حقوق گردشگر از مؤلفههایی است که تصویر مثبتی از سمنان بهعنوان مقصدی امن و قابل اعتماد ارائه میدهد.
برای تحقق گردشگری هوشمند در سمنان، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات نقشی محوری دارد. شهر هوشمند گردشگری بر اساس دادههای لحظهای، تعامل دوسویه گردشگر و مدیر مقصد، و ارائه خدمات دیجیتال عمل میکند. سامانههای رزرو هوشمند، تورهای مجازی، اپلیکیشنهای راهنمای چندزبانه و واقعیت افزوده در موزهها و آثار تاریخی، بخشی از این رویکرد هستند. اجرای چنین طرحهایی نیازمند همکاری میان نهادهای دولتی، بخش خصوصی و شرکتهای دانشبنیان است.
در نهایت، توسعه گردشگری در سمنان نباید صرفاً به افزایش تعداد گردشگران محدود شود، بلکه باید کیفیت تجربه، حفظ هویت فرهنگی و پایداری محیطی نیز در اولویت قرار گیرد. سمنان میتواند با ترکیب هوشمندانه میراث فرهنگی، طبیعت چشمنواز و فناوریهای نو، الگویی از گردشگری هوشمند ایرانی ارائه دهد؛ الگویی که نه تنها سود اقتصادی به همراه دارد بلکه موجب رشد اجتماعی، احیای فرهنگ بومی و ارتقای جایگاه جهانی گردشگری کشور خواهد شد.
اگر این مسیر با مدیریت علمی، مشارکت مردم و نگاهی بلندمدت دنبال شود، سمنان میتواند به یکی از مقاصد برجسته گردشگری در ایران و منطقه تبدیل شود؛ مقصدی که در آن گردشگر نهتنها از دیدن و استراحت، بلکه از تجربه، تعامل و یادگیری لذت میبرد — و این دقیقاً همان جوهره گردشگری هوشمند است.
دکتر اسماعیل خاکسار شهمیرزادی، پژوهشگر حوزه گردشگری
انتهای پیام/
نظر شما